Otizm Spektrum Bozukluğu Destek Eğitim Programı
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), Erken çocukluk döneminde kendini gösteren ve yaşam boyu süren nörogelişimsel bir bozukluktur. Sosyal etkileşim ve iletişim becerilerinin gelişimindeki sınırlılıklara kalıplaşmış davranış ve ilgilerin eşlik etmesi söz konusudur.
Sosyal Etkileşim ve Sosyal İletişim, Tekrarlayıcı Davranışlar ve İlgiler
Sosyal etkileşim becerilerinin bazıları iletişimin işlevsel yönleriyle ilgili olup OSB olan bireylerde sözel olmayan davranış özelliklerinde sıra dışı göz kontağı, beden dili, jestleri kullanmada, yüz ifadelerinde yetersizlikler olarak belirtilirken sosyal-duygusal özelliklerinde iletişimin dikkat, ilgi ve karşılıklı konuşmada sınırlılıklar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sosyal etkileşim beceri kriterleri özellikle söz öncesi gelişim aşamasında OSB olan çocukların iletişim becerilerinin yetersizliğiyle doğrudan bağlantılıdır. Yine sınırlı ilgi alanları, tekrarlayıcı motor hareketler, (parmak ucunda koşuşturma, elleri çırpma, bir nesneyi sürekli çevirme vb.) nesne kullanımı ve ekolali, rutine bağlılık, az veya çok duyusal uyarılma OSB tanı kriterleri içerisinde yer almaktadır (American Psychiatric Association, 2013).
Otizm Spekturum Bozukluğu tanısı alan çocuklar aşağıdaki özellikleri gösterirler;
- Göz kontağı ya yoktur ya da kısıtlıdır.
- Adına tepki vermezler
- Aşırı hareketli veya hareketsiz olabilirler.
- Çevre ve kişilerle ilgilenmezler
- Sarılma ve öpme gibi fiziksel temastan hoşlanmazlar.
- Konuşmada gecikme vardır.
- İnsanlarla iletişim yerine cansız varlıklarla ilgilenirler.
- Topluluk içerisinde yaşıtları ile diyalog kurmazlar, oyunlara katılmazlar, kendilerini izole etmeyi tercih ederler.
- Konuşmayı öğrenseler bile hep aynı kelimeyi tekrar ederler.
- Uygun olmayan cümleler kurar kalıp gibi konuşurlar.
- Konuşma şekilleri ve ses tonları tekdüzedir.
- İlgisiz şekilde her şeye gülebilir ve kıkırdayabilirler.
- Bir cismin bir parçasına takıntı yapabilirler. ( örneğin sürekli arabanın tekerleği ile oynamak)
- Bazı objelere aşırı bağlanabilirler.
- Düzen takıntıları vardır. Rutinleri bozulduğunda hırçınlaşabilirler.
- Tekrarlayan bir hareketi örneğin el çırpma, zıplama, kendi etrafında dönme, sürekli öne arkaya sallanma, kanat çırpma gibi yaparlar.
- Normal çocuklar gibi hayal kurarak oyun oynamazlar, arabaları dizer sürekli tekerini çevirirler.
- Sürekli aynı oyunları oynarlar.
- Bazıları çok inatçı ve hırçın olabilir.
- Sosyal ortama girdiklerinde tedirgin olup tepki verebilirler.
- Yemek yeme alışkanlıkları farklılık gösterir.
- Tehlikeye karşı duyarsız olabilirler.
- Yapılan espriyi veya imayı anlamazlar.
Otizm Spekturum Bozukluğu Eğitim Süreci Nasıl Olur?
Otizm spektrum bozukluğunda erken tanı ve eğitim büyük önem taşır.
Eğitimin amacı OSB olan bireyin sosyal ve bireysel yeteneklerini geliştirmektir.
Bu amaçla davranışsal eğitim, doğal eğitim ve özel terapiler uygulanır.
Uygulanacak olan eğitime ailenin katılımı oldukça önemlidir.
Konuşma terapisi; işlevsel iletişim, Ergoterapi; öğrenmeye destek ve motor yeteneklerini artırmaya yönelik eğitim sunmaktadırlar.
Özel eğitim öğretmenleri; Sosyal iletişim ve etkileşim becerilerini kazandırmaya yönelik her çocuğa farklı öğretim yaklaşımlarını benimseyerek eğitim süreçlerini desteklemektedirler.
OSB olan çocukların eğitim sürecinde özellikle erken çocukluk dönemi ve sonrasında ebeveyn eğitimi öğrencinin gelişiminde temel yapı taşını oluşturmaktadır.